Kötü çevirisi yüzünden okunması imkansızlaşan, vasat bir kitap. Aslında kitap son derece ilginç bir konuyu ele alıyor: Osmanlı’nın çöküş döneminde azınlıkları örgütleyip bağımsızlığa hazırlayan ve adeta ülke içinde beşinci kol vazifesi gören, tevhid-i tedrisatı (büyük Atatürk’ün “öğretim birliği” ilkesinde neden o kadar ısrar ettiğini daha iyi anlıyoruz) yok eden azınlık okullarının en önde geleni Robert Kolej’in “sinsi faaliyetleri”. Ayrıntıya girmeden önce son derece manidar bir alıntı vereyim. “Ulu Hakan Abdülhamid Han” için yanıp yakılanlar, Washburn’ün şu cümlesine ne derler acaba: “Onun (II.Abdülhamit) güvenini kazanmış bir dostu, benim bir dostuma, Sultan’ın aslında hiçbir dine inanmayan bir AGNOSTİK olduğunu ima etmişti” (sayfa 26.). Bazıları için ne şok ama! Rivayet o ki, Robert Kolej’in kurucusu “Fatih İstanbul’u buradan (Rumelihisarı) aldı, ben de aynısını yapacağım” demiş. Ama kitap bu okulun Türkiye’deki sıradışı etkisini hakkıyla yansıtamıyor. Bunda en büyük etken, berbat çeviri. Sanırım bu kitap, çevirmenin ilk çevirisi. Kitapta, İngilizce hazırlık sınıfına giden birinin bile yapmayacağı türden, vahim çeviri hataları bolca gözleniyor. Birkaç cümle alıntılayıp örnek vereyim dedim ama, hangi birini alacağımı şaşırdım. Ama yine de, okulun ağırlıkla Bulgar ve Ermeni öğrencilerinin maceralarını izlemek -korkunç çeviriye rağmen- ilginç olabiliyor.